Та бүхэн бусад зах зээлийн хувьд хуваарилалтын буюу борлуулалтын сувгаа төлөвлөхдөө АНУ-ын Худалдааны департментын Олон улсын худалдааны газрын цахим хуудасны Экспортын шийдэл (Export Solutions) цэсийн Экспортлогчдод зориулсан хэрэглүүрүүд (Exporter tools) хэсгийн Улс орнуудын худалдааны заавар (Country Commercial Guide – CCG ) холбоос дээр дарж, тухайн улс орныг сонгож дэлгэрэнгүй мэдээллийг аваарай.
Салбараа нээх: Салбар компаниа нээхэд харьцангуй хялбар. Дэлхийн банкны Бизнес эрхлэлтийн хялбар байдлын тайлан (World Bank’s Ease of Doing Business report)-д дурдсанаар аж ахуйн нэгж байгуулахад ойролцоогоор 11 өдөр зарцуулагддаг бөгөөд компанийн тамга, бүртгэлийн хураамжаас гадна хөрөнгө оруулалтын дүнгийн 0.7% (эсвэл 60,000 иен болон түүнээс дээш)-тай тэнцэх хэмжээний зардал шаардлагатай болдог. Салбар, төлөөлөгчийн газраа нээх бусад хувилбар байж болох бөгөөд аль алиных нь хувьд хялбар, зардал багатай. Гэхдээ эрхлэх үйл ажиллагааны хувьд зарим хязгаарлалт тавигдах талтай. ‘Хамтын’ оффис (ө.х, хувийн эсвэл хагас хувийн оффисын талбай, нэмэх нь нарийн бичгийн болон мэдээллийн технологийн ажилтны үйлчилгээ) Японы гол хотуудад ажиллах компаниудын хувьд мөн нэг сонголт байж болно.
Японд салбараа нээхээсээ өмнө тухайн улсын (Монголын) компаниуд Японы Эдийн Засаг, Худалдаа, Аж Үйлдвэрийн Яам (METI) Япон дахь гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөрүүдтэй танилцаж болно. Эдгээр хөтөлбөрт Японы Олон Улсын Хамтын Ажиллагааны Банк (Japan Bank for International Cooperation) болон Японы Хөгжлийн Банк (Development Bank of Japan)-ны зээл багтдаг. Зах зээлд нэвтрэх түвшний бизнесийг дэмжих хөтөлбөрүүдийг Японы Гадаад Худалдааны Байгууллага (JETRO) болон зарим хот, мужийн засаг захиргаанаас хэрэгжүүлдэг.
Франчайзинг (Franchising): АНУ-ын франчайзинг 1970-аад оны эхнээс Японы франчайзингийн салбарын хөгжилд хүчтэй нөлөө үзүүлж ирсэн. Японы хэрэглэгчид АНУ-ын франчайзинг концепцийг ерөнхийдөө тааламжтай хүлээж авдаг хэдий ч амжилттай ажиллахын тулд бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ Япон дах орон нутгийн хүсэл, хүлээлтэд нийцүүлэх шаардлагатай болдог. Монгол Улсын франчайзинг бизнес бусад улс оронд хөгжих, нэвтрэх боломж бололцоо харьцангуй бага хэдий ч энэ хэлбэрийн талаарх бодолцож үзэх хэрэгтэй. Японы зах зээлд нэвтрэх франчайзингийн хэд хэдэн хэлбэр байж болно. Тухайлбал, мастер франчайз эзэмшигчтэй гэрээ байгуулах, нэрийн дэлгүүр, үйлчилгээний төвтэй мастер франчайз байдлаар бүхэлд нь эзэмшдэг салбараа байгуулах, хамтарсан түншлэл байгуулах зэрэг байж болно.
Япон дах зөв түншээ олоход цаг хугацаа, хүчин чармайлт шаардлагатай болно. Мастер франчайз эзэмших эрхэд болон Японд тодорхой зах зээл, хүчтэй өсөлтийн боломж байхгүй бизнест хөрөнгө оруулалт хийхэд бэлэн компанийг олох хүндрэлтэй. Тиймээс Японд франчайз бизнес нээх бодолтой компаниудын хувьд тасралтгүй зах зээлийн судалгаа, урт хугацааны хүчин чармайлт шаардлагатай.
Илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийн Японы Франчайзын Холбоо (Japan Franchise Association )-ны цахим хуудаснаас авна уу.
Шууд маркетинг: Японы шууд маркетингд мэйл захиалга, теле маркетинг, телевизийн болон интернэтийн шууд худалдаа ордог. Шууд Худалдааны Нийгэмлэгүүдийн Дэлхийн холбоо (World Federation of Direct Selling Associations (WFDSA )-ны мэдээллээр Япон улс 2019 оны байдлаар 15.6 тэрбум ам.долларын дүнтэй, АНУ, Хятад, Солонгос, Германы дараа ордог, дэлхийн шууд худалдааны зах зээлийн 5 дахь том зах зээл юм. Хамгийн том барааны бүлэг нь гоо сайхан, хувийн арчилгааны бүтээгдэхүүн (39%), эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн (24%), гэр ахуйн бүтээгдэхүүн (19%) байдаг. Япон дахь шууд худалдааны борлуулалт 2016 оноос хойш бага зэрэг буурч байгаа хэдий ч уг салбарт 2.9 сая төлөөлөгч ажиллаж байгаагийн 87%-аас дээш хувь эмэгтэйчүүд байдаг. Японы Шууд Маркетингийн Холбоо (Japan Direct Marketing Association)-ны мэдээллээр хэрэглэгчид бүтээгдэхүүний мэдээллийг авах хамгийн нийтлэг арга нь компьютер дахь интернэтээр, түүний дараа хөдөлгөөнт хэрэгсэл дэх интернэтээр болон хэвлэмэл катологиор дамжуулан мэдээллийг хүргэдэг байна. Ялангуяа залуучууд хөдөлгөөнт хэрэгслээр бүтээгдэхүүний мэдээллийг авахдаа сурамгай байдаг. Японы шууд маркетингийнхан хэрэглэгчид хүрэхдээ суурин компьютер болон хөдөлгөөнт хэрэгсэлд хоёуланд нь тохирсон цахим хуудаснуудыг ашигладаг.
Хэдийгээр онлайн худалдаа хурдацтай нэмэгдэж байгаа ч каталог худалдаа Японд нийтлэг хэвээрээ байна. Мөн онлайн худалдааны сайт ажиллуулдаг Японы голлох каталог худалдааны брэндүүд Belluna, Senshukai-Belle Maison, Dinos-Cecile, Nissen, Scroll, Cataloghouse-Tsuhan Seikatsu зэрэг байдаг.
Хамтын хөрөнгө оруулалт (Joint venture)/лиценз эзэмших (Licensing): Япон улсад энэ төрлийн үйл ажиллагааг эхлүүлэх зохицуулалтын талаар хамгийн сүүлийн үеийн мэдээллийг авахын тулд JETRO -гийн цахим хуудас руу зочлох эсвэл туршлагатай, нэр хүндтэй хуулийн болон татварын зөвлөхтэй зөвлөлдөх хэрэгтэй. Лицензийн гэрээнд зохиогчийн эрх, ноу-хау, патент, үйлчилгээний тэмдэг, худалдааны тэмдэг, худалдааны нууц зэрэг асуудлыг тусгаж болно.
2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
|---|---|---|---|---|
Барааны тэмдгийн мэдүүлгийн нийт тоо | 4,374 | 4,603 | 4,190 | 4,642 |
Дотоодын мэдүүлэг | 1,431 | 1,581 | 1,663 | 2,222 |
Гадаадын мэдүүлэг | 576 | 619 | 529 | 502 |
Мадридын хэлэлцээр болон Протоколын дагуу мэдүүлсэн олон улсын мэдүүлэг | 2,367 | 2,403 | 1,998 | 1,918 |
Эрхийн хамгаалалт олгосон барааны тэмдгийн нийт тоо | 3,505 | 3,927 | 4,028 | 3,308 |
Хүчинтэй байгаа барааны тэмдэг | 45,696 | 47,983 | 50,809 | 51,784 |
Эх үүсвэр: Оюуны өмчийн газар (https://www.ipom.gov.mn/mn.php?page=53)
2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
|---|---|---|---|---|
Бүтээгдэхүүний загварын мэдүүлэг – бүгд | 269 | 300 | 293 | 365 |
Дотоодын мэдүүлэг | 140 | 180 | 167 | 249 |
Гадаадын мэдүүлэг | 38 | 3 | 4 | 3 |
Гаагийн хэлэлцээрийн дагуу мэдүүлсэн олон улсын мэдүүлэг | 91 | 117 | 122 | 113 |
Олгосон бүтээгдэхүүний загварын патент – бүгд | 271 | 215 | 225 | 221 |
Дотоодын мэдүүлэг | 143 | 95 | 102 | 104 |
Гадаадын мэдүүлэг | 40 | 3 | 1 | 4 |
Гаагийн хэлэлцээрийн дагуу мэдүүлсэн олон улсын мэдүүлэг | 88 | 117 | 122 | 113 |
Хүчинтэй байгаа бүтээгдэхүүний загварын патент | 3,742 | 3,279 | 2,643 | 2,786 |
Орчин үед экспортын зах зээлийн боломжийг ОУХТ-ийн Trade map дата баазад тулгуурлан боловсруулах болсон. Ийм төрлийн судалгааг хийхэд гол төлөв Харьцангуй давуу талыг тодорхойлох индекс буюу экспорт/импортын RCI (Revealed comparative advantage indices) -ийг ашигладаг. 
Гадаад худалдааны талаарх мэдээллийг хайхад олон улсын худалдаа, гаалийн статистикт ашигладаг ангилал, код, тухайлбал Барааг тодорхойлох, кодлох уялдуулсан систем (БТКУС буюу Harmonized System) талаарх мэдлэгтэй байх шаардлагатай. (https://intracen.org/ )
(https://www.trademap.org/Index.aspx)
Хятад улсын статистик мэдээллийг Хятадын Үндэсний Статистикийн Газар (National Bureau of Statistics of China)-ын цахим хуудаснаас авах боломжтой. Цахим хуудасны Data гэсэн цэсээс Annual Data буюу Жил бүрийн статистик мэдээлэл хэсэг дээр дарж жилийн статистикийн мэдээлэл (China Statistical Yearbook)-ийг онлайнаар харах боломжтой. Мэдээллийг нийт Хятад Улс болон сонирхож буй бүс нутаг мужаар нь (Өвөр Монгол, Хэбэй, Шанси гэх мэт), хотуудаар нь (Хөх хот, Үрүмчи, Баотоу, Харбин гэх мэт) болон салбараар болон сэдэвчилсэн байдлаар (үнийн мэдээлэл, жижиглэн худалдааны болон хүнсний үйлдвэрлэлийн салбарын үзүүлэлтүүд гэх мэт) хүснэгт, тоо мэдээллийг авч ашиглаарай.
http://www.stats.gov.cn/english/Statisticaldata/AnnualData/
Солонгос улсын хувьд Монголын Статистик мэдээллийн нэгдсэн сан (http://1212.mn/) -тай адил Korean Statistical Information Service (KOSIS – https://kosis.kr/eng/) цахим хуудсаар статистик мэдээллийг хэрэглэгчдэд хүргэдэг.
Япон улсын хувьд Японы статистикийн товчоо (Statistics Bureau of Japan)-ноос эрхлэн гаргадаг статистикийн мэдээллийг тус байгууллагын цахим хуудаснаас авах боломжтой. https://www.stat.go.jp/english/
Солонгосын олон улсын худалдааны нийгэмлэг (Korea International Trade Association – KITA)-ийн цахим хуудасны Статистик цэсээс Солонгос улс аль улсаас ямар төрлийн бүтээгдэхүүнийг импортоор авдаг талаарх мэдээллийг авч болох юм. Гадаад худалдааны талаарх мэдээллийг хайхад олон улсын худалдаа, гаалийн статистикт ашигладаг ангилал, код, тухайлбал Барааг тодорхойлох, кодлох уялдуулсан систем (БТКУС буюу Harmonized System) талаарх мэдлэгтэй байх шаардлагатай.
http://kita.org/
Монгол Улсын экспортын голлох орнууд болох ОХУ, Солонгос, Хятад, Япон зэрэг улсын хувьд өөрсдөө үйлдвэрлэгч, экспортлогч улс орнууд учраас салбарын яам, төрийн байгууллагууд нь дотоодын үйлдвэрлэл, худалдаа, хэрэглэгчийн зах зээлийн талаарх тайлан, мэдээллийг төдийлөн гаргадаггүй. Харин гадаад худалдаа, экспорт жижиг дунд үйлдвэрлэл (ЖДҮ)-ийг дэмжих чиглэлээр ажилладаг төрийн байгууллага, агентлагууд, институт зэргийн мэдээлэл судалгааг авч ашиглах нь илүү үр дүнтэй байх талтай. Экспортод бүтээгдэхүүнээ гаргахаар зорьж байгаа Монголын үйлдвэрлэгчдийн хувьд эдгээр байгууллагуудтай холбоо тогтоож, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүн, түүхий эд нийлүүлэх, цаашлаад тухайн улс, бүс нутгийн үйлдвэрлэгч, худалдаачидтай хамтран ажиллах, тухайн бүс нутгийн зах зээлийн талаарх мэдээлэл, судалгаа авах зэрэг боломж нээгдэнэ. Тухайлбал, Оросын Экспортын Төв (Russian Export Center)-өөр дамжуулан Буриадын БНУ-ын бизнес эрхлэгчидтэй холбогдох боломжтой.
https://www.exportcenter.ru/en/
IBIS World-ийн хувьд 1000 гаруй салбарыг хамардаг бөгөөд Ази, Номхон далайн бүсээс зөвхөн Хятад, Австрали, Шинэ Зеланд улсын зах зээлийн мэдээллийг гаргадаг. Мэдээж мэдээллийн сан, тайланг татаж авах, ашиглахад төлбөртэй хэдий ч ерөнхий мэдээлэл, үндсэн статистик мэдээллийг үнэ төлбөргүй шууд авч ашиглах боломжтой. IBIS World-ийн салбарын тайланг холбогдох мэдээллээ оруулаад үнэгүй татаж авч үзэж болох бөгөөд уг тайланд, салбарын зах зээлийн хэмжээ, чиг хандлага, салбарын гол тоглогчид, SWOT шинжилгээ гэх зэрэг таны цаашдын бизнес төлөвлөгөө, стратеги боловсруулахад чухал хэрэгтэй мэдээллийг өгөх болно. Улс, овог нэр, мэйл хаяг зэрэг цөөхөн хэдхэн мэдээллээ оруулаад үнэгүй тайланг татаж аваад үзчих хэрэгтэй. Таны яг хүссэн мэдээлэл агуулагдаагүй байж болох хэдий ч санаа авах олон зүйлийг эндээс олж авна гэж найдаж байна.
https://www.ibisworld.com/
Economic Intelligence Unit-ийн мэдээлэл тайлан нь хэт ерөнхий байх талтай. Гэхдээ тухайн зах зээлд нэвтрэхэд анхаарах асуудал зөвлөмжийг тухайн орны салбарын экспертүүд өгсөн байдгаараа давуу талтай. Country Analysis хэсэгт 190 гаруй улсын эдийн засгийн боломж, эрсдэлийн талаарх мэдээллийг агуулсан аналитик тайлан байдаг.
https://www.eiu.com/
Бидний хэрэгцээнд Statista-гийн мэдээлэл судалгаа илүү тохирох талтай. Statista-гийн платформоос тухайн нэг улс орны зах зээл, тухайн төрлийн бүтээгдэхүүний зах зээлийн талаарх статистик мэдээлэл, сэдэвчилсэн судалгааны тайланг харах боломжтой. 150 гаруй улс, 170 салбарын тайлан, статистик мэдээллийг агуулсан байдаг.
https://www.statista.com/
